Driekoningenpreek 2018

Figuurlijk stonden ze afgelopen week in de schijnwerpers. De drie wijzen uit het Oosten. Beter bekend als de Driekoningen. Dit naar aanleiding van de tentoonstelling Tres Reges in het meer dan duizend jaar oude Salviuskerkje in Limbricht waar een muurschildering te zien is van Driekoningen rond het jaar 1300. Dagblad de Limburger wijdde er woensdag twee pagina's aan. De gewelfschilderingen in de kerk van Blitterswijck uit de zestiende eeuw, die de reis van de Driekoningen uitbeelden, werden in het artikel van Ruud Maas niet vermeld. Dit had goed gekund indien hij hiervan op de hoogte was. Muurschilderingen uit die tijd zijn uitzonderlijk. De kop van het artikel luidde: Kunnen de drie koningen straks soms inpakken? De samensteller van het artikel constateert dat het feest van Driekoningen, als een apart feest, nog maar door weinig mensen gevierd wordt. Alles wat aan de kerstboom heeft gehangen is alweer opgeruimd en ingepakt. En kerststallen blijven in kerken nog maar weinig staan tot het feest van de Opdracht van de Heer in de tempel, zoals vroeger tot aan de liturgievernieuwing, veelal gebruikelijk was. Reden genoeg om de magiërs, want dat waren het eigenlijk, wat méér naar voren te halen. Het verhaal van de Driekoningen vind ik zelf nog altijd een van de mooiste verhalen uit de Bijbel. Het is een verhaal vol symboliek en voor velerlei uitleg vatbaar. Op 6 januari of op de zondag na 1 januari wordt de bijbelse gebeurtenis herdacht van wijzen uit het oosten die een opgaande ster zagen en daarop de koning van de Joden gingen zoeken. Ze kwamen in Betlehem en vonden daar Jezus, de pasgeboren koning der Joden. Het verhaal eindigt met een droom van Godswege waarin de magiërs gewaarschuwd worden niet meer terug te keren naar koning Herodes en langs een andere weg naar hun land te gaan. De magiërs hebben zich niet laten inpalmen. Dat kunnen we van hen leren. Laat je niet inpalmen wanneer je volgens je geweten meent een andere weg te moeten inslaan. In een bijbelquiz wordt nogal eens de vraag gesteld: hoeveel wijzen kwamen er uit het oosten? De meeste mensen zeggen dan drie. Dat aantal staat niet in het evangelie van Matteüs. (vgl. Mt. 2,1-12) In de overlevering zijn er later drie van gemaakt. Wellicht omdat de wijzen drie geschenken aanbieden: goud, wierook en mirre. Deze geschenken staan symbool voor de koninklijke, priesterlijke en profetische taak die Jezus Christus zou gaan vervullen. En daarom werden de wijzen al heel gauw Driekoningen genoemd. Ze kregen ook namen. Ze zijn vooral bekend geworden onder hun gelatiniseerde Perzische namen Caspar, Melchior en Baltasar. Ze zouden niet alleen uit verschillende delen van de wereld komen, ook zouden ze verschillend van leeftijd zijn. In de muurschilderingen in de kerk van Blitterswijck zie je dat terug. Ze staan letterlijk in de schijnwerpers tot het met het feest van de Opdracht van de Heer in de tempel. Zo lang blijft de kerststal staan. Wonderlijk genoeg zijn twee van de drie in de laat Middeleeuwen geschilderde taferelen uit de reis van de Driekoningen gespaard gebleven nadat de kerk in november 1944 verwoest werd. De oudst bekende afbeelding van de Driekoningen stamt uit ongeveer 250 na Christus en bevindt zich in de catacomben van Priscilla in Rome. De zogenaamde relikwieën van de drie koningen werden door keizer Frederik Barbarossa in 1164 van Milaan naar Keulen overgebracht en aan aartsbisschop Rainald van Dassel geschonken. Sindsdien worden ze in een kostbaar schrijn in de dom van Keulen bewaard. Ook zijn talrijke tradities en gebruiken rondom Driekoningen bewaard gebleven zoals het Sternsingen in Duitsland. Kinderen zingen als "sterrenzangers" voor andere kinderen die behoeftig zijn. Zo bestaat nog altijd de traditie van de huiszegen. In veel landen zijn op huizen de letters C + M + B gekrijt op de deur. Die letters staan voor Christus Mansionem Benedicat. Dat betekent: Christus zegene dit huis. De letters verwijzen ook naar de initialen van Caspar, Melchior en Balthasar. Wat minder bekend bij de gelovigen zijn de midrasjiem. De naam voor de rabbijnse verklaring van het Oude Testament. Al in de eerste eeuw na Christus zijn bij rabbijnen en bij Flavius Josephus de Mozes-midrasjiem gevonden. In de geschiedenis van Mozes die leefde 1250 jaar vóór Christus vinden we een aantal elementen terug die we ook tegenkomen in het verhaal van de magiërs. Op de eerste plaats de aankondiging van de geboorte van de bevrijder van de Hebreeën aan de Farao. Vervolgens de schrikreactie die deze aankondiging teweeg brengt bij de Egyptenaren die hun toekomst bedreigt zien. Het element van het overleg zien we ook bij de Farao die overlegt met zijn wijzen. Het doden van jongetjes zien we ook in de geschiedenis van Mozes. De Farao geeft bevel de hebreeuwse jongetjes te doden. Mozes ontsnapt aan de algemene moordpartij. The Great Escape gebeurde toen al in een eenvoudig rieten mandje. De auteur van de reis van de magiërs heeft het verhaal van de geschiedenis van Mozes gekend en verwerkt in zijn eigen verhaal. We kunnen het verhaal van de Driekoningen niet louter bekijken vanuit de moderne visie op geschiedenis. Er zijn teveel vragen die een historische uitleg onwaarschijnlijk of onmogelijk maken. Dit verhaal heeft ons heel wat anders en beters te bieden dan exacte informatie. De evangelist Mattëus die als enige evangelist het verhaal van de magiërs heeft opgenomen laat een goudkleurig tapijt zien dat geweven is geworden waarin voortdurend hetzelfde motief naar voren gehaald wordt. En dat is: de beloften zijn vervuld in Jezus Messias. Hij die gekomen is om ons te verlossen van zonde en dood. Het verhaal van de Driekoningen wil ons leren dat we ons als christenen niet moeten laten inpakken door wetenschappelijke theorieën. Geloof en wetenschap gaan goed met elkaar samen. De evangelist Matteüs helpt ons met zijn verhaal uit een droom. Want ook religieuze dromen van macht en schijnbare zekerheden verblinden de mens wanneer zij zich gaan verschansen. Wanneer de wetenschap niet meer serieus wordt genomen. Of wanneer men nog maar alleen uitgaat wat men kan waarnemen en registreren. Religie kan heel erg bindend zijn maar ook ontaarden in fundamentalisme en radicalisme. We zien het in de wereld gebeuren. De weg naar het Kind vindt men alleen als men zelfgenoegzaamheid en hoge eigendunk opzij zet en op zoek gaat. Aan het eind van de weg vindt men het Kind, dat alle weerlozen, armen en behoeftigen die "het kind van de rekening zijn geworden", de "zijnen" noemt. Het verhaal van de magiërs moet geklasseerd worden onder die vertellingen waarin sprake is van zoeken en vinden. We kunnen hierbij ook denken aan het zoekraken van Jezus op twaalfjarige leeftijd in de tempel en het weer gevonden worden door zijn ouders. En aan het verhaal van het gemiste schaap waarnaar door de herder gezocht wordt en pas weer blij is wanneer hij het heeft gevonden. Zo is Jezus. Zo is God. Hij laat zich vinden door degenen die Hem zoeken.

Amen.

Pastoor Huub van Horne

RK Parochie

Driekoningenpreek 2018